W życiu codziennym spotykamy się z wieloma wytworami, należącymi do różnych osób. Jednakże wiele osób nie zdaje sobie sprawy z faktu, iż wytwory te mogą być chronione prawami autorskimi, należącymi do ich autora.
Czym są prawa autorskie? – W ustawie czytamy, że: „Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór)”.
Oznacza to, że jakiekolwiek dzieła twórcze są objęte prawami autorskimi.
Ustawodawca w ustawie prawo autorskie wskazuje wprost jakie utwory są w szczególności objęte regulacjami tej ustawy, a należą do nich m.in.:
1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
2) plastyczne;
3) fotograficzne;
4) lutnicze;
5) wzornictwa przemysłowego;
6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
7) muzyczne i słowno-muzyczne;
8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
9) audiowizualne (w tym filmowe).
Prawa autorskie do utworu, co do zasady, należą się twórcy, choć zależy to od konkretnego stanu faktycznego. Prawa autorskie składają się z praw osobistych twórcy oraz praw majątkowych. Do osobistych praw autora należą takie przymioty jak prawo do autorstwa utworu, jego oznaczenia nazwiskiem autora, jego treści oraz kwestie związane z jego udostępnianiem i sposobem korzystania. Natomiast majątkowe prawa związane są z możliwością uzyskiwania korzyści.
Z prawem autorskim związane jest też uprawnienie do możliwości jego ochrony – zarówno w zakresie praw osobistych, jak i materialnych. Wobec osobistych praw autorskich twórcy, które zostały czyimś działaniem naruszone, można wysnuć żądania o zaprzestanie działań je naruszających, jak również żądać naprawienia skutków takiego działania. Może się to również wiązać z wypłatą odpowiedniej sumy pieniężnej, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub twórca może żądać, by zobowiązać sprawcę aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.
Odpowiednio podobne regulacje mają miejsce wobec praw autorskich majątkowych, gdzie twórca może żądać zaniechania czynienia naruszeń, usunięcia skutków naruszeń, naprawienia szkody, jak też wydania uzyskanych korzyści.
Odrębną kwestią poza odpowiedzialnością na drodze cywilistycznej, opisanej powyżej, jest odpowiedzialność karna podmiotu, naruszającego czyjeś prawa autorskie. Ustawodawca przewiduje w takich sytuacjach szereg sankcji karnych.
Michał Marjański - Radca Prawny
Data publikacji: 5 września 2019 r.