Służebność jest to obciążenie prawa własności nieruchomości na rzecz innej nieruchomości. Obciążenia nieruchomości są najczęściej stosowane w stosunkach sąsiedzkich. Celem instytucji służebności jest zwiększenie użyteczności innej nieruchomości bądź też zaspokojenie pewnych potrzeb osoby fizycznej. Występuje kilka rodzajów służebności takich jak służebność gruntowa jak i służebność osobista. Prócz wyżej wskazanych dwóch kategorii ustawodawca wprowadził niedawno swoistą nowość, jaką jest służebność przesyłu.
Instytucja służebności przesyłu została dokonana zmianą Kodeksu cywilnego (dalej jako „KC”) z 30 maja 2008 r. Uzupełnienie Kodeksu Cywilnego o art. 3051było podyktowane rosnącymi potrzebami obrotu gospodarczego. Artykuł 3051KC stanowi, że nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).
Analizując art. 49 § 1 KC, należy zwrócić uwagę, iż mowa jest o służebności ustanowionej do korzystania z zainstalowanych urządzeń przesyłowych na cudzym gruncie, które to nie stanowią części składowej nieruchomości. Urządzenia te maja na celu służyć doprowadzenie bądź odprowadzenie gazu, płynów, energii elektrycznej, pary oraz innych podobnych urządzeń. Dokonując wykładni art. 3051KC należy stwierdzić, że ów przepis daje prawo przedsiębiorcy do wybudowania na cudzym terenie urządzeń przesyłowych. Ponadto przedsiębiorca jest uprawniony do eksploatacji owych urządzeń. Oczywiste jest to, że przedsiębiorca w celu wybudowania jak i konserwacji urządzeń jest uprawniony do wejścia na cudzą nieruchomość.
Służebność przesyłu ustanawia się na rzecz ,,przedsiębiorców przemysłowych”. Są to przedsiębiorcy, prowadzący działalność gospodarczą, której to celem jest zorganizowanie sieci urządzeń przemysłowych z wykorzystaniem cudzych nieruchomości. W odróżnieniu od służebności gruntowej służebność przesyłu jest ustanawiana na rzecz przedsiębiorcy, a nie na rzecz właściciela innego gruntu. Służebność przesyłu co do zasady ustanawia się w trybie umowy, z zachowaniem formy aktu notarialnego odnośnie oświadczenia woli właściciela obciążonej nieruchomości. Ustawodawca w art. 3052§1 KC nadał przedsiębiorcy możliwość wystąpienia z roszczeniem o ustanowienie służebności przesyłu w sytuacji, gdy właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy przesyłu.
Z drugiej strony art. 3052§ 2 KC właściciel nieruchomości ma prawo żądać wynagrodzenia w zamian za ustanowienie na jego nieruchomości służebności przesyłu, kiedy jest ona konieczna, a przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy przesyłu. W tym przypadku niezbędne jest złożenie przez właściciela gruntu oświadczenia woli o ustanowienie służebności. Powyższe oświadczenie musi zostać złożone w formie aktu notarialnego. Należy pamiętać, że zgodnie z art. 3053§ 1 KC służebność przesyłu przechodzi na nabywcę przedsiębiorstwa jak i nabywcę urządzeń, o których jest mowa w art. 49 §1 KC.
Służebność przesyłu wygasa najpóźniej w chwili likwidacji przedsiębiorstwa. Po wygaśnięciu umowy przesyłu przedsiębiorca zobowiązany jest do usunięcia urządzeń, o których jest mowa w art. 49 § 1 KC, jeżeli te utrudniają korzystanie z nieruchomości. Ponadto w zdaniu drugim art. 3053§ 2 KC ustawodawca postanowił, że jeżeli powodowałoby to nadmierne trudności lub koszty przedsiębiorca jest obowiązany do naprawienia wynikłej stąd szkody.
Warty zauważenia jest fakt, iż mimo że służebność przesyłu jest instytucją specyficzną, ustawodawca uznał, że należy do niej odpowiednio stosować przepisy służebności gruntu.
Zespół VIS LEGE