W prawie polskim wyróżnia się dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia, ubezwłasnowolnienie całkowite i ubezwłasnowolnienie częściowe. Oba rodzaje ubezwłasnowolnienia zostaną omówione poniżej ze szczególnym naciskiem na różnice między nimi.
Ubezwłasnowolnienie całkowite
Osoby ubezwłasnowolnione całkowicie, jak i osoby które nie ukończyły 13 lat, nie posiadają zdolności do czynności prawnych. W postepowaniu szczegółowym sąd decyduje o ubezwłasnowolnieniu całkowitym jak i jego uchyleniu oraz zmianie. Ubezwłasnowolnić całkowicie można jedynie osobę, która ukończyła 13 lat, ponieważ osoba poniżej tego wieku nie posiada zdolności do czynności prawnych.
Przesłanki ubezwłasnowolnienia są następujące:niedorozwój umysłowy, choroba psychiczna bądź innego rodzaju zaburzenia psychicznego, w szczególności narkomania tudzież pijaństwo w tak dużym stopniu, że osoba ta nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.Sąd Najwyższy uznaje, iż ubezwłasnowolnienie ma na celu ochronę interesów osoby ubezwłasnowolnionej. Instytucję tą można ustanowić tylko wtedy, kiedy interesy osoby ubezwłasnowolnionej tego wymagają. Zgodnie z powyższym sama ocena stanu psychicznego nie jest wystarczającą, aby można było ustanowić instytucję ubezwłasnowolnienia. Kolejną bardzo ważną kwestią jest powzięcie przez sąd ogólnej sytuacji życiowej i dopiero po zapoznaniu się z nią ocenić, czy ubezwłasnowolnienie służy ochronie jego interesów.
Ubezwłasnowolnienie częściowe
Ubezwłasnowolnienie częściowe sąd orzeka w tym samym trybie oraz z tych samych przyczyn co w ubezwłasnowolnieniu całkowitym, z tym tylko że:
- ubezwłasnowolnić częściowo można osobę, która to ma pełną zdolność do czynności prawnej, czyli osobę która ukończyła 18 lat;
- ustanowienie ubezwłasnowolnia całkowitego jest nieuzasadnione, a potrzebna jest pomoc w prowadzeniu jej spraw. Przy ustanowieniu ubezwłasnowolnienia częściowego tak samo jak miało to miejsce przy ubezwłasnowolnieniu całkowitym sąd bierze pod uwagę nie tylko stan psychiczny ale również jej interes sytuacjężyciową.
Należy pamiętać, że ustanowienie w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie osoby pełnoletniej przez sąd doradcy tymczasowego powoduje ograniczenie jej zdolności do czynności prawnych.