Na gruncie przepisów kodeksu cywilnego testament jest jednostronnym oświadczeniem woli testatora (spadkodawcy) służącym do uregulowania sytuacji majątkowej po jego śmierci. Jest jedną z nielicznych czynności prawnych, których nie można sporządzić przez przedstawiciela.
Rodzajów testamentów jest wiele, dzielimy je na zwykłe:
- holograficzny,
- notarialny – sporządzony w akcie notarialnym,
- alograficzny – oświadczony ustnie w obecności dwóch świadków wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego,
oraz na szczególne – związane z obawą rychłej śmierci spadkodawcy (ustny, podróżny, wojskowy). Warto jednak skupić się na tym, w jaki sposób samodzielnie – bez pomocy osób trzecich, można sporządzić testament, a więc w tym przypadku testament holograficzny (nazywany też własnoręcznym).
Zgodnie z art. 949 kodeksu cywilnego spadkodawca może sporządzić testament własnoręczny w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Może to zrobić na zwykłej kartce papieru. To trzy najważniejsze przesłanki ważności ww. testamentu. Jednakże brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów. W przypadku braku daty może zostać ona ustalona w wyniku postępowania dowodowego. W takim wypadku ocena, czy spadkodawca w momencie sporządzenia testamentu miał pełną zdolność testowania, będzie należeć do sądu.
Inaczej ma się sytuacja z dwoma pozostałymi przesłankami. Brak podpisu pociąga za sobą nieważność testamentu własnoręcznego. Tak samo jest w sytuacji, gdy testament zostanie spisany nie odręcznie, a na przykład na maszynie – wtedy również nie będzie on ważny, w zamian nastąpi dziedziczenie w sposób ustawowy.