Potrącenie (łac.Compensatio) jest to instytucja znana i powszechnie stosowana, uregulowana w Kodeksie Cywilnym (dalej K.C.). Dotyczy ono sytuacji, w której dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikiem i wierzycielem. W takim wypadku każda ze stron może dokonać tzw. potrącenia z wierzytelnością drugiej strony. Aby potrącenie było możliwe to poza tym, że muszą istnieć co najmniej dwie wierzytelności pomiędzy tymi samymi stronami, przedmiotem tych wierzytelności muszą być pieniądze bądź rzeczy o tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku. Oznacza to, że przedmiotem potrącenia mogą być rzeczy tożsame rodzajowo, wyszczególnione według cech rodzajowych jakie są właściwe dla większej ich liczby. Należy je odróżnić od rzeczy oznaczonych co do tożsamości, czyli takich, które posiadają cechy indywidualne, właściwe tylko dla jednego przedmiotu.
Co więcej, obie wierzytelności muszą być wymagalne i możliwe do dochodzenia przed Sądem bądź innym organem państwowym. Wymagalność roszczeń jest to moment, w którym wierzyciel może żądać od dłużnika spełnienia świadczenia. Skutkiem potrącenia jest umorzenie się wzajemnie wierzytelności do wysokości tej niższej (art. 498 § 2 K.C.)
Co zrobić by potrącić wzajemnie wierzytelności? Wystarczy złożyć drugiej stronie jednostronne oświadczenie woli. Co więcej, takie oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. W judykaturze przyjmuje się, że do wywołania skutku potrącenianieodzowne jest skonkretyzowanie w oświadczeniu wierzytelności potrącającego. Wierzyciel chcący skorzystać z instytucji potrącenia powinien określić cyfrowo wysokość swojej wierzytelności albo przynajmniej wskazać przesłanki ustalenia tej wysokości. Ponieważ przepisy kodeksowe nie wskazują żadnej konkretnej formy dla takiego oświadczenia, należy przyjąć, iż można go dokonać w każdej formie, która w dostatecznym stopniu ujawnia jego treść i wolę dokonania potrącenia. Potrącenie staje się skuteczne w chwili, gdy treść oświadczenia dotarła do drugiej strony. Jednakże, dla celów dowodowych, warto pamiętać, by złożyć takie oświadczenie w formie pisemnej.
Od zasady możliwości potrącenia wzajemnych wierzytelności są wyjątki, należy do nich zaliczyć kategorie wierzytelności, których nie można potrącić. Należą do nich:
1) wierzytelności nieulegające zajęciu;
2) wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania;
3) wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych;
4) wierzytelności, co do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne.
Co istotne, potrącić można również wierzytelność przedawnioną, jeżeli w chwili, gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło. Ustawodawca miał na celu, żeby strona, która już raz uzyskała możliwość potrącenia, nie była tej możliwości pozbawiona wskutek upływu terminu przedawnienia.