To pytanie jest jednym z najczęściej zadawanych, które nasuwają się każdemu kontrolowanemu kierowcy, na przykład wtedy gdy zostanie poproszony o pokazanie zawartości bagażnika swojego samochodu. Czy Policja posiada odpowiednie uprawnienia, by tego dokonać?
Zostałeś zatrzymany przez policję do kontroli drogowej, sytuacja dosyć typowa. Zapewne zostaniesz poproszony o okazanie prawa jazdy i dowodu rejestracyjnego pojazdu. Do typowych czynności Policji należy także sprawdzenie stanu trzeźwości kierującego. Możliwe jest także skontrolowanie stanu technicznego pojazdu. Rzadziej zdarza się badanie wykrywające pozostawanie pod wpływem środków odurzających. Może być jednak i tak, że kierowca zostanie przez policjanta poproszony o otworzenie bagażnika. Czy musimy się na to zgodzić?
Policjant może przeprowadzić kontrolę osobistą zarówno kierowcy jak i pasażerów, zaglądać do bagażnika i sprawdzać zawartość bagażu wyłącznie w sytuacji, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia karalnego czynu zabronionego przez te osoby. Niedopuszczalne są rutynowe kontrole osobiste bądź przeglądanie bagażnika każdego zatrzymanego pojazdu. Kontrolę osobistą można również przeprowadzić w celu odnalezienia dokumentu tożsamości, w momencie gdy osoba kontrolowana odmawia jego okazania. W praktyce naruszeniem twojej prywatności poprzez działania Policji może być konieczność zabezpieczenia lub ujawnienia dowodów popełnienia czynu zabronionego oraz własne spostrzeżenia policjantów poczynione podczas patrolu, w celu pozyskania informacji operacyjnych dokumentujących niezgodne z prawem działanie, a także pośredni związek z zaistniałym już czynem zabronionym: przykładowo gdy znajduje się w pobliżu miejsca popełnienia przestępstwa.
Co zrobić w sytuacji, gdy działanie policjanta zmierzające do kontroli zawartości bagażnika samochodu są nieuzasadnione? Przepisy w tym zakresie nie są wystarczająco uregulowane. Brak jest dokładnych wytycznych, jak postępować gdy zaistnieje opisana sytuacja.
Co do zasady nie można sprzeciwić się takiemu działaniu, lecz istnieje pewna szansa, by powstrzymać działania policjanta. Jeśli brak przesłanek do tego, by funkcjonariusz Policji mógł żądać otwarcia bagażnika samochodu, to warto poprosić go, aby zaprotokołował zaistniałą sytuację. Każda czynność dokonana podczas kontroli powinna być zaprotokołowana, tym samym przeszukanie samochodu (bagażnika) również. W protokole powinny znaleźć się informacje dotyczące miejsca i czasu, dane uczestników, przyczyna i przebieg kontroli, spis znalezionych przedmiotów i podjęte wobec nich czynności. Osoby uczestniczące mają prawo zgłosić zarzuty co do treści protokołu. Ewentualne zarzuty powinieneś sformułować przed jego podpisaniem. Policjant w momencie, gdy brak konkretnych przesłanek by dokonać takiej kontroli, odstąpi od czynności. Trzeba pamiętać, że przeglądanie bagażu lub sprawdzenie ładunku odbywa się w twojej obecności. Co ważne, policjant nie może otwierać bagażnika twojego samochodu, gdy nie ma Cię w pobliżu.
Ponadto sporządzona notatka może być podstawą do wyciągnięcia konsekwencji służbowych wobec funkcjonariusza. W razie bezprawnego przeprowadzania przeszukania policjant ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną za naruszenie dyscypliny służbowej. Do podstawowych przewinień dyscyplinarnych należą między innymi: niedopełnienie obowiązków służbowych, przekroczenie uprawnień, zaniechanie czynności służbowej albo wykonanie jej w sposób nieprawidłowy. Funkcjonariusz może zostać ukarany np. naganą, wyznaczeniem na niższe stanowisko służbowe, obniżeniem stopnia a nawet wydaleniem ze służby. W treści wspomnianego wcześniej zażalenia do prokuratora można opisać wszelkie nieprawidłowości, jakie miały miejsce podczas czynności policji.
Jeżeli sporządzone zażalenie będzie odnosiło się do przekroczenia uprawnień, bądź niedopełnienia obowiązków przez Policjanta, może ono zostać potraktowane jako zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa z art. 231 Kodeksu karnego. Funkcjonariusz publiczny popełnia takie przestępstwo, a w tym również policjant, gdy przekracza swoje uprawnienia, bądź nie dopełnia obowiązków służbowych, czym działa na szkodę interesu prywatnego lub publicznego. Odpowiadając na takie zażalenie, prokurator może podjąć czynności sprawdzające, a osoba która sporządza takie pismo zostanie wezwana na przesłuchanie w charakterze świadka. Dalszy tok postępowania jest uzależniony od zebranych dowodów i ustaleń prokuratora.
Oprócz odpowiedzialności dyscyplinarnej funkcjonariusza uwzględnionej w ustawie oraz przepisami znajdującymi się w kodeksie karnym, zastosowanie znajdują przepisy kodeksu cywilnego odnoszące się do ochrony prawa do nietykalności osobistej i prawa do prywatności. Jeżeli działania Policji naruszyły w bezprawny sposób twoje dobra osobiste, możesz wystąpić z pozwem o ochronę dóbr osobistych do sądu powszechnego.
Zespół VIS LEGE udzieli Ci odpowiedniej pomocy prawnej oraz doradzi, czy masz szansę na ochronę swoich praw. Udzielimy Ci porady prawnej, sporządzimy powództwo, a nawet będziemy reprezentować Twoje interesy w zaistniałym sporze sądowym.
Zespół VIS LEGE