Nagroda i premia są częściami składowymi wynagrodzenia. Pracownik powinien wiedzieć, kiedy i za co przysługuje mu roszczenie o otrzymanie premii albo nagrody. Pracodawca powinien natomiast znać zasad przyznawania premii oraz nagród. Środki te mają bowiem na celu dopingowanie pracownika do lepszej pracy.
Premia jest częścią bieżącego wynagrodzenia przyznawanego przez pracodawcę jako uzupełnienie do zasadniczego wynagrodzenia. Jej celem jest motywacja pracownika do bardziej efektywnej pracy. Przyznanie premii jest bowiem zależne od spełnienia kryteriów, które to pracownik musi spełnić, aby ją otrzymać. Kryteria te znajdować winny się w umowie o pracę bądź w postanowieniach źródeł wewnątrzzakładowych takich jak: regulamin wynagrodzeń, układ zbiorowy pracy czy też regulamin premiowania.
Zasady premiowania powinny być precyzyjnie określone. Premie jednorazowe, które nadawane są za konkretne dokonania pracownika nazywają się bonusami. Spełnienie przez pracownika warunków jest podstawą do otrzymania przez niego premii. W sytuacji, kiedy pracownik spełnił warunki premiowania, a następnie premii nie otrzymał, ma on prawo do dochodzenia tych roszczeń w sądzie pracy.
Warunki premiowania muszą zostać sporządzone w taki sposób, aby mogły one podlegać kontroli, dzięki której można będzie stwierdzić, czy pracownikowi należy przyznać ową premię. Pracodawca jest zobligowany powiadomić pracownika, jakie kryteria musi on spełnić, aby mógł otrzymać premię.
Wyróżnia się następujące rodzaje premii:
- Premie za poprawę jakości;
- Premie za bezwypadkową pracę;
- Premie za oszczędność surowców, energii i innych środków;
- Premie za poprawę wykorzystania czasu pracy ludzi i maszyn;
- Premie za ilościowy wzrost wykonywanych zadań;
- Premie za terminowe lub przedterminowe wykonanie zadań;
- Premie za bezawaryjność funkcjonowania maszyn;
- Premie za obniżenie kosztów działalności.
Ważną kwestią jest charakter premii.
- Premia o charakterze pozytywnym – otrzymuje ją pracownik, który to wykaże się sumiennością i zaangażowaniem, a ponadto jego praca przyniesie pożądany efekt. Wysokość premii jest zależna od osiągniętych przez niego efektów. Mamy tu do czynienia z selektywnością, czyli z premiowaniem tych pracowników, którzy osiągają zamierzony cel, a ponadto są ponadprzeciętni i bardzo zaangażowani w pracę.
- Premia o charakterze negatywnym – w tym wypadku mamy do czynienia ze z góry określoną wysokością premii, a w razie rażących uchybień w pracy jest ona zabierana przez pracodawcę w całość bądź w części. W tym przypadku istnieje możliwość występowania między kadrą kierowniczą, a podwładnymi do powstawania konfliktów w związku z potrąceniami.
Premie powinny być przyznawane w odcinkach kwartalnych, ponieważ czas od chwili zachowania, które podlega nagrodzeniu do przyznania przez pracodawcy premii pracownikowi jest stosunkowo krótki. Premie są najczęściej spotykane jako nagrody pieniężne, ponieważ w takiej formie są najbardziej satysfakcjonujące. Jednakże mogą występować w innych formach np. w postaci rzeczowej, krótszego czasu pracy czy też dłuższego urlopu.
Należy pamiętać o tym, że premia ma charakter fakultatywny. Oznacza to, że pracodawca może, a nie musi stosować nagradzania swoich pracowników premiami. Tak więc jest to raczej chęć uhonorowania jak i podziękowania pracownikowi za dobrze wykonaną pracę. Z drugiej jednak strony warte zapamiętania jest to, że pracodawca prócz nagradzania może ukarać swojego pracownika za nierzetelne wykonywanie swych obowiązków.
Nagrodę natomiast może otrzymać pracownik wykonujący wzorowo powierzone mu obowiązki, podnoszący wydajność swojej pracy. W aktach osobistych pracownika należy dokonać odpisu o uzyskaniu nagrody czy wyróżnienia.
Trzeba pamiętać, że sumiennie wykonywane pracy nie jest podstawą do roszczenia nagrody, ponieważ jest to obowiązek pracownika. Należy pamiętać że nadanie nagrody jest uznaniowe, a to znaczy, iż zależy tylko od dobrej woli pracodawcy. Uznaniowość w przyznaniu pracownikowi nagrody jest ograniczona przez ogólne zasady kodeksu pracy, takie jak równe traktowanie jak i zakaz dyskryminacji. Celem nagrody jest dowartościowanie pracownika. Nagroda w odróżnieniu od kary nie podlega kontroli sądu pracy.
Kancelaria Prawna VIS LEGE prowadzi obsługę prawną związaną z prawem pracy. Świadczymy usługi zarówno na rzecz pracowników, jak i pracodawców. Nasze usługi obejmują bieżące doradztwo prawne, a także postępowania sądowe i pozasądowe.