Wielokrotnie wśród klientów pojawiało się pytanie czy przy separacji możliwe jest zasądzenie alimentów na jednego współmałżonka opłacanych przez drugiego - otóż należy wskazać, iż w szczególnych przypadkach jest to możliwe - co wyjaśnimy w dalszej części artykułu.
Należy zacząć od tego czym różni się separacja od rozwodu? Do Separacji może dojąć, kiedy między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia. W takiej sytuacji każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację. W przypadku rozwodu mówimy o zupełnym i trwałym rozkładzie pożycia małżeńskiego.
Sąd co do zasady może odmówić wydania orzeczenia stanowiącego separację między małżonkami, w sytuacji kiedy mimo zupełnego rozkładu pożycia miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków bądź gdyby takie orzeczenie było niezgodne z innymi normami współżycia społecznego. W przypadku zgodnego stanowiska małżonków i braku małoletnich dzieci Sąd powinien orzec separację.
Warto zwrócić uwagę, iż w przypadku kiedy jeden ze współmałżonków będzie żądał orzeczenia separacji, a drugi ze współmałżonków rozwodu – Sąd podejmie działania celem zbadania czy wniosek o rozwód jest uzasadniony. Jednakże jeśli wniosek ten okaże się uzasadniony Sąd orzeknie rozwód. W sytuacji kiedy po zbadaniu przez Sąd okazałoby się, iż orzeczenie rozwodu jest nieuzasadnione, a w przypadku separacji stan faktyczny wskazywałby na spełnienie koniecznych przesłanek Sąd orzekłby separację.
W przypadku orzekania o separacji – na wniosek Strony/Stron sąd orzeka, który ze współmałżonków ponowi winę w rozpadzie związku małżeńskiego. Sąd może odstąpić od orzekania o winie na zgodny wniosek Stron. W takiej sytuacji uważa się jakoby żaden ze współmałżonków nie ponosił winy w rozpadzie związku.
Sytuacja ma się podobnie jak w przypadku orzeczenia sądu co do rozwodu w kwestiach dotyczących elementów związanych ze sprawami małoletnich dzieci – tj. sąd w orzeczeniu o separacji może orzec o sposobie kontaktów jednego ze współmałżonków z małoletnimi dziećmi stron, w zakresie potrzeb utrzymania dzieci, rozstrzygnie o władzy rodzicielskiej, może orzec o sposobie korzystania z wspólnego miejsca zamieszkania, a nawet w zakresie podziału majątku należącego do małżonków.
Czym skutkuje orzeczenie separacji? Tutaj należy zwrócić uwagę, iż orzeczenie separacji skutkuje tym samym co orzeczenie rozwodu. Podstawowa różnica pomiędzy separacją a rozwodem sprowadza się do dalszego trwania stosunku małżeństwa w przypadku separacji. A zatem małżonek będący w separacji nie może zawrzeć kolejnego związku małżeńskiego. Kolejną różnicą jest wyłączenie możliwości powrotu do nazwiska posiadanego przed wejściem w związek małżeński – ustawodawca wyłączył możliwość zastosowania tych regulacji w przypadku separacji. Jednakże, o ile separacja nie prowadzi do rozpadu małżeństwa, o tyle może już prowadzić do rozpadu „rodziny”, zgodnie z tezą wyroku WSA w Poznaniu z 7.08.2008 r., IV SA/Po 321/07: „Jeśli między małżonkami orzeczono separację oznacza to, iż nastąpił rozkład pożycia tzn. ustały więzi uczuciowe, fizyczne i gospodarcze, a zatem nie można mówić o rodzinie w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej”.
W tym miejscu dochodzimy do kwestii związanych alimentami, bowiem zgodnie z art. 614 § 3 i 4 k.r.o. „Jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy.” – to sformułowanie daje punkt wyjścia w zakresie wzajemnej alimentacji współmałżonków. Oczywiście realizacja tego obowiązku odnosi się do rozpatrzenia względów słuszności – w odniesieniu do danej sytuacji współmałżonka. Podstawą do orzeczenia obowiązku separacji może być przykładowo trudna sytuacja materialna jednego ze współmałżonków.
Kto może wnioskować o roszczenia alimentacyjne? Małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku.
O jaką wysokość roszczeń alimentacyjnych może wnioskować małżonek? Może on żądać dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym jego potrzebom oraz uzależnione to będzie od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego małżonka.
Ponadto jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a orzeczenie rozwodu/separacji pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Do zakończenia separacji dochodzi w przypadku zgodnego wniosku Stron (współmałżonków). Z chwilą wydania orzeczenia o zniesieniu separacji ustają tez skutki separacji. W orzeczeniu o zniesieniu separacji Sąd rozstrzyga również w zakresie władzy rodzicielskiej nad wspólnym dzieckiem/dziećmi Stron.
Data: 10 kwietnia 2022 r.
Michał Marjański
Radca Prawny
Kancelaria Prawna VIS LEGE Radca Prawny Michał Marjański zajmuje się na co dzień prowadzeniem postępowań z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, w tym sprawami w zakresie orzeczenia separacji.
W przypadku pytań zapraszamy do kontaktu telefonicznego pod nr 570 575 483 bądź mailowego Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.