Rozwód jest rozwiązaniem przez sąd związku małżeńskiego na żądanie jednego lub obojga małżonków. Jest to jedna z trzech możliwości, oprócz śmierci jednego z małżonków i unieważnienia małżeństwa, kończących małżeństwo.
Wśród rozwodów możemy wyróżnić dwa typy:
- rozwód z orzeczeniem o winie (kończący małżeństwo z winy jednego z małżonków) w takim przypadku sąd może zasądzić alimenty od osoby, przez którą ustaje związek małżeński na korzyść poszkodowanej osoby;
- rozwód bez orzeczenia o winie (za porozumieniem stron) – w tym przypadku małżonkowie zrzekają się roszczeń w stosunku do drugiej osoby.
Przesłankami rozwodu jest trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego na trzech płaszczyznach: fizycznej, materialnej i duchowej. Jeżeli brakuje rozkładu na choćby jednej z ww. płaszczyzn, jest wielce możliwe, że sąd oddali powództwo.
Artykuł 56 § 2 i 3 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego (dalej: KRO) określa okoliczności, w których rozwód może nie zostać orzeczony mimo spełnienia przesłanek przewidzianych w art. 56 § 1 KRO. Należą do nich następujące sytuacje, o których mowa w art. 56 § 2 i 3 KRO:
- jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków,
- jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,
- jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Wybrane tezy z orzecznictwa:
- Aspekt ekonomiczny będący następstwem orzeczenia rozwodu i akcentowanie w kasacji pogarszania się sytuacji dzieci, w tym finansowym kontekście, nie może wyłącznie przesądzać o tym, że dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków sprzeciwia się orzeczeniu rozwodu. (sygn. III CKN 850/99 - wyrok SN)
- Orzeczenie rozwodu może okazać się sprzeczne z zasadami współżycia społecznego zwłaszcza wówczas, gdy jedno z małżonków jest nieuleczalnie chore, wymaga pomocy i rozwód dla niego stanowi rażącą krzywdę. Niekiedy przeciwko udzieleniu rozwodu mogą przemawiać względy natury społeczno-wychowawczej, które nie pozwalają, by orzeczenie rozwodu sankcjonowało stan faktyczny powstały na tle złośliwego stosunku do współmałżonka albo na tle innych przejawów lekceważenia małżeństwa i rodziny. (sygn. III CKN 573/98 - wyrok SN)
- Orzeczeniu rozwodu nie stoi na przeszkodzie choroba współmałżonka stanowiąca uzależnienie, wynikłe całkowicie z jego winy, który nie wykazał minimum silnej woli, aby poddać się leczeniu, ani minimum odpowiedzialności za losy rodziny. Konsekwencje swego nieodpowiedzialnego zachowania się musi on wziąć na siebie, nie może nimi obarczać współmałżonka, nie może z tego powodu kwestionować i pozbawiać współmałżonka prawa do innego ułożenia sobie dalszych losów życiowych. (sygn. I CKN 704/97 - wyrok SN)